Özellikle kış mevsiminde daha fazla görülen öksürük için yapılan ilk yorumlar genellikle grip, nezle gibi hastalıklardan kaynaklı olduğudur. Ancak aslında durum tam olarak öyle değil. Öksürük, solunum yollarını ve boğazı temizlemek için vücudun bir tür savunma mekanizmasıdır. Yani boğazın ve nefes yolunun açık olması için bir çeşit temizleme çalışmasıdır ve aslında pek çok hastalığın ortak habercisidir. Tabii her öksürük de aynı değildir ve hem sebepleri hem de özellikleri bakımından çeşitlilik gösterir.

Tüm belirtilerini ve çeşitlerini göz önünde bulundurunca öksürüğü, kronik-akut öksürük ve balgamlı-balgamsız öksürük olarak iki sınıfa ayırmak mümkün. İlki, öksürüğün sebepleri ve süresi üzerinden, ikincisi ise öksürüğün içeriği üzerinden yapılan sınıflandırmadır. Peki, bir çeşit savunma mekanizması olarak kabul edilen öksürük nedir, neden olur, nasıl geçer?

Öksürüğün Nedenleri

Boğazda veya solunum yollarında; doğru, yeterli ve temiz hava almak için engeller olursa vücudun savunma mekanizması devreye girer. Buradaki amaç, bu bölgedeki mikropları ve diğer engelleri, güçlü hava ile akciğere ve diğer önemli bölgelere ulaşmadan dışarı atmaktır. Yani öksürük sayesinde yabancı zararlı maddeler solunum yollarından dışarı atılır. Tabii her ne kadar faydalı olsa da öksürüğün her seferinde uzun sürmesi ya da günlere yayılacak kadar uzaması, yolunda gitmeyen şeyler olduğuna işaret eder.

Öksürük çeşitleri üzerinden yapılan sınıflandırmaya eğer bir öksürük, nezle, grip, soğuk algınlığı, üst solunum yolu enfeksiyonu gibi nedenlerle oluşuyorsa akut öksürük olarak kabul edilir. Bu tip öksürük, genellikle ilk 2 haftada, bazen de ilk 3 haftada geçer. Bu sürenin aşılmasına rağmen devam eden öksürük ise kronik öksürük olarak kabul edilir ve tekrar doktora danışılması gerekir.

Öksürük esnasında boğazdan balgam ve benzeri sıvılar geliyorsa bu duruma prodüktif yani balgamlı öksürük adı verilir. Kimi hastalıklarda veya uzun süreli yaş öksürük sonucunda boğazdan kanlı balgam da gelebilir. Bu durum kanlı balgamlı öksürük olarak adlandırılır ve doktora görünmek önemlidir.

Eğer öksürüğün kuru ve boğazda “gıcık” hissi oluşturan tipine ise nonprodüktif yani balgamsız öksürük denilir. Kuru öksürük de denen bu durumun devam etmesi halinde, yani kuru öksürük krizinde boğazda tahriş, boğaz ağrısı, baş ağrısı, baş dönmesi, nefessiz kalma ve akciğer ağrısı gibi durumlara rastlanabilir. Peki, bu öksürüğün nedenleri nelerdir?

En Sık Görülen Akut Öksürük Nedenleri

• KOAH hastalığı
• Grip
• Şiddetli soğuk algınlığı
• Üst solunum yolu enfeksiyonu
• Zatürree
• Dönemsel geniz akıntısı
• Akut bronşit
• Alerjik akıntılar
• Sigara ve dumanı
• Boğaza yabancı cisim kaçması

En Sık Görülen Kronik Öksürük Nedenleri

• Kronik bronşit
• Astım
• Geniz akıntısı
• Reflü
• Boğmaca
• Tüberküloz
• Bazı kalp hastalıkları
• Gırtlak kanseri
• Akciğer kanseri

Psikolojik Nedenlerden Kaynaklanan Öksürük

Tik öksürüğü veya alışkanlık öksürüğü gibi farklı isimleri de bulunan psikojenik yani psikolojik öksürük, her 10 yetişkinden 1’inde görülecek kadar yaygındır. Çocuklarda ise özellikle ergenlik döneminde yaşanan fiziksel değişimlerle birlikte ortaya çıkar. Yetişkinler, herhangi bir sebep olmamasına rağmen boğazlarında bir cisim ya da nefes almalarını güçleştiren başka bir engel varmış gibi hissettikleri için öksürürler ve çoğu zaman bunun farkında olmazlar. Bazıları gündüz ortaya çıkarken bazıları ise gece öksürüğü olarak adlandırılır ve uykudan uyandıracak kadar şiddetli olabilir.

Öksürük Krizi Nedir, Neden Olur?

Hem balgamlı hem de kuru öksürükte zaman zaman öksürüğün süresi uzayabilir. Daha önce de söylediğimiz gibi balgamlı öksürüğün nedenlerinin başında, boğazda ve solunum yollarında düzenli ve yeterli nefes almayı güçleştiren engellerin bulunması gelir. Çeşitli hastalıklardan kaynaklanan bu durumda vücut, bu yolları temizlemek için ani ve şiddetli hava ile kendini savunur. Bu engeller temizlenene kadar da bu hareketi yani öksürüğü sürdürür. İnatçı öksürük de denen bu öksürük krizi ise boğazda tahrişten akciğerlerin zorlanıp ciddi zararlar görmesine kadar birçok soruna neden olabilir. Baş dönmesi, baş ve boğaz ağrısı, nefesin kesilmesi, kas ağrıları, akciğerin zarar görmesi, göğüs kafesi kaslarının zedelenmesi gibi durumlar, öksürük krizinin zararları arasında yer alır.

Bazen bebeklerde ve çocuklarda görülen öksürük de bu şekilde uzun sürebilir. Öyle ki yetişkinlerden daha hassas ve savunmasız vücut savunma mekanizmaları bulunan bebeklerle çocuklarda öksürük krizi, bayılmaya varacak kadar ciddi sonuçlar doğurma etkisine sahiptir. Peki, öksürüğe ne iyi gelir?

Öksürük Nasıl Geçer?

Öksürük tedavisinin ilk kuralı, sebebini tespit etmektir. Yani herhangi bir hastalık nedeniyle mi, alerjik bir reaksiyon olarak mı, yoksa psikolojik nedenler nedeniyle mi öksürüldüğü, “Öksürüğü ne keser?” sorusunun en doğru cevabına ulaşmak için önemlidir.

Mesela üst solunum yolu enfeksiyonu gibi bir hastalık nedeniyle öksürülüyorsa enfeksiyon tedavisi, astım öksürüğü için nefes açıcı tedavi veya sinüzit nedenli öksürük için de sinüs tedavisi temele alınmalıdır. Kısacası öksürüğün temel nedeni belirlenmeden tedavi edilmesi de pek mümkün değildir. Yani “Kuru öksürüğe ne iyi gelir?” sorusuna alınacak cevaplar, kuru öksürüğün nedenleri belirlendikten sonra daha etkili olur.

Ayrıca ciddi nefes darlığı, kanlı balgam, 3 haftadan fazla sürmesi, öksürüğe eşlik eden yüksek ateş gibi durumlarda da mutlaka doktora danışılmalıdır.

Bunların dışında “Öksürük nasıl geçer?” sorusunun cevaplarını şöyle sıralamak mümkün:

• Günde en az 2 litre su içmek, boğazın tahriş olmasını önler. Bu da özellikle kuru öksürüğün oluşmamasına yardımcı olur.
• Sigaradan uzak durmak, hem öksürükten hem de ciddi sağlık sorunlarından korur.
• Düzenli ve dengeli beslenmek, özellikle C vitamini bakımından kuvvetli besinler tüketmek, vücut direncini arttırıp hastalıklardan korunmaya yardımcı olur.
• Düzenli uyku da vücut sağlığını korumak ve dolayısıyla hastalıklardan kaynaklı öksürüğü önlemek bakımından önemlidir.
• Yaşanılan alanı düzeni temizleyerek kir ve tozdan arındırmak, özellikle alerjik öksürüğü önlemede etkilidir.
• Öksürüğün süresi ve içeriği nasıl olursa olsun doktora tanımadan balgam söktürücü ilaç ya da öksürük şurubu kullanılmaması önemlidir. Çünkü öksürük kesici şuruplar, farklı içerikleri nedeniyle çeşitli komplikasyonlar oluşmasına neden olabilir.

Bunlarla birlikte öksürüğe iyi gelen bitkisel çözümlerden de faydalanılabilir. Balgam söktürücü ve öksürük dindirici etkisi olan bitkiler ve bitki ağırlıklı karışımlar, içerdikleri vitaminlerle de vücut direncini arttırmaya, daha enerjik ve dinç hissetmeye yardımcı olurlar.

Öksürüğe İyi Gelen Bitkisel Karışımlar

1- Ballı Karabiber Çayı

Öksürüğe iyi gelen şifalı bitkilerin başında karabiber gelir. Kan dolaşımını arttırıp balgam akışını azaltan karabiber, doğal bir antibiyotik olarak kabul edilir. Bala karabiber karıştırmak ise adeta mucizevi bir karışım elde edilmesini sağlar.

Ballı karabiber çayının hazırlanışı: Bir fincana koyduğunuz 2 yemek kaşığı bala 1 çay kaşığı taze çekilmiş karabiber karıştırın. Ardından üzerine kaynar su ekleyin ve demlenmesi için 15 dakika bekleyin. Aynı karışıma sıcak su yerine süt ekleyerek elde edeceğiniz karabiber, süt ve bal karışımı da öksürük kesen bir etkiye sahiptir.

2- Bademli Portakal Suyu

C vitamini deposu portakal ile protein ve potasyum yönünden zengin bademin birlikteliği, vücut direncini arttırmaya ve öksürüğe neden olan soğuk algınlığı gibi hastalıkların daha hızlı iyileşmesine yardımcı olur. Üstelik badem ve portakal karışımı, kısa sürede etki göstermeyi başarır.

Bademli portakal suyunun hazırlanışı: 1 tatlı kaşığı bademi rondo ile parçalayın ve bir bardak taze sıkılmış portakal suyuna karıştırın. Badem ve portakal suyu karışımı, günden birkaç bardak içilebilir.

3- Zencefil, Bal ve Karanfil

Doğanın mucizelerinden biri olan zencefil, iltihap söktürücü etkisiyle bilinir. Aynı şekilde karanfil de içeriğinde uçucu bileşenlerle özellikle boğaz yolu enfeksiyonlarına karşı etkilidir. Bu ikiliye eklenecek balla birlikte “Öksürük nasıl geçer?” sorusuna etkili bir cevap alınabilir.

Zencefil, bal, karanfil karışımının hazırlanışı: 1 çay kaşığı toz zencefil, 1 çay kaşığı karanfil ve 1 yemek kaşığı balı karıştırıp tüketin. Miktarı arttırmak için birkaç çay kaşığı toz zencefille birkaç yemek kaşığı balı karıştırabilirsiniz. Ardından bu karışımı günde 1-2 tatlı kaşığı tüketin.

4- Limon ve Bal

Güçlü bir C vitamini deposu olan limon, bağışıklık sistemini kuvvetlendirdiği gibi vücuttaki enfeksiyonlarla mücadele etme konusunda da oldukça etkilidir. Bal gibi etkili bir antibakteriyel gıdayla bir araya gelince de öksürüğü dindirme konusunda başarılı sonuçlar sunması kaçınılmaz. Ayrıca öksürük ve hastalık nedenli uykusuzluğu dindirme konusunda da oldukça etkili.

Limon bal karışımının hazırlanışı: 1 bardak ılık suya 3 yemek kaşığı sıkılmış limon suyu ve 1 yemek kaşığı balı karıştırın. Limon ve bala 2-3 diş ezilmiş sarımsak karıştırmak da öksürükle mücadele etmek için tercih edilebilir.

5- Ballı Ananas Suyu

Lezzetinin yanı sıra içerdiği bromelainle hem cilde hem de sindirime iyi gelen ananas, aynı zamanda öksürük kesen bir özelliğe de sahip. Çünkü bromelainin, enfeksiyonla mücadele etme özelliği bulunuyor. Balın faydaları ise sayılamayacak kadar çok. Ilık bir bardak ananas suyuna katılacak bal, boğazı rahatlatır ve öksürüğü dindirmeye yarar.

Ayrıca meyankökü çiğnemek, kekik bal karışımı ve bol bol dut pekmezi tüketmek de öksürükten kurtulmak için tercih edilebilecek seçenekler arasında. Son olarak öksürüğe iyi gelen bitki çayları da bulunur. Adaçayı, ıhlamur, kuşburnu, gibi bitki çaylarını balla karıştırıp tüketmek, “Öksürüğe ne iyi gelir?” sorusuna verilebilecek diğer bitkisel çözümler arasında.