Menapoz, Erken Menapoz ve Menapoz Belirtileri Hakkında Tüm Merak Edilenler

Eğer adet kanamaları ve sikluslar bir sene içerisinde gerçekleşmezse bu menopoz olarak değerlendirilir. Yani bir diğer ifadeyle menopoz, menstural kanamaların (adet kanamalarının) sona ermesi durumudur. Menopoz kelimesi ilk defa Fransız jinekolog Gardanne’nin 1812’de hayatının değişmesini konu alan manografından gelmektedir. Gardanne, Latince olanbu manografta ay ve son kelimelerini bir araya getirerek menopozu oluşturmuştur. Teknik olarak menopoz, kadının son adet kanaması manasına gelir.

Genellikle 45 – 55 yaşları arasında meydana gelen menopozun bu 10 yıllık dönemine klimakterium adı verilir. Menopozda ortalama yaş 51 olmasına rağmen, 38 – 58 yaşları arasında da görülebilmektedir. Menopozdan sonraki yılları kapsayan döneme ise postmenopoz adı verilir.

Perimenopoz veya premenopoz adı verilen dönemler kadınlarda kırklı yaşlarda başlar ve 4 ile 6 yıl arasında devam eder. Bu döneme girildiğinde adet kanamaları ve sikluslarda düzensizlikler başlar, adet siklusları uzar, kanama mikratında ve süresinde değişiklikler meydana gelir. Bu dönemde ateş basması (%75), sinirlilik, hassasiyet, depresyon (%60), gece terlemeleri (%68) sıklıkla görülen bulgulardır. Bunların yanı sıra sürekli idrara çıkma, ödem (vücuttaki şişkinlikler) ve uykusuzluk gibi bazı bulgular da görülebilir. Vücuttaki östrojen miktarının azalmasına bağlı olarak vajinada kuruluk ve cinsel istekte azalma görülebilir.

Menapoz belitileri nelerdir detaylandıralım;

• Ateş Basmaları

Perimenopoz döneminden itibaren ateş basmaları en sık görülen şikayetlerden biridir. Genelde boyundan başlar ve yüze yayılır. Sıcaklık hissine çoğu zaman çarpıntı ve terleme de eklenir. Bu durum bazı kadınlarda günde birkaç kez görülürken, bazı kadınlarda ise haftada birkaç kez görülebilir. Uykusuzluk ve stresin olduğu durumlarda ise bu yakınmaların sıklığı artar.

Sıcak basması hipofiz bezinin, östrojenin azalması sonucunda verdiği tepkiden kaynaklanır ve ani LH salınımı da ani ısı artışlarına sebep olur.

Ateş basması durumlarında yapılması gereken, bu sıkıntının hangi durumlarda daha çok yaşandığını belirleyerek bir çizelge tutmaktır. Stres, uykusuzluk ve kafein ateş basmalarının sıklığını arttırabilir. Bu sebeple en çok bu faktörlere dikkat edilmelidir.

Kişi, sıcak basması ihtimaline karşı, üzerindeki katlardan birini çıkarabilmek için kat kat giyinmelidir. Özellikle gece terlemeleri için yatak odası başta olmak üzere, yaşanılan yer serin tutulmalıdır. Bunlara ek olarak stresle başa çıkabilmek, acılı ve yağlı yiyeceklerden, alkollü içeceklerden uzak durmak, diyete dikkat etmek de bu sürecin rahat atlatılması açısından oldukça önemlidir. Derin nefes almaya özen göstermek ve E vitamini içeren besinlere ağırlık vermek kişiyi rahatlatacaktır. Hormon replesman tedavisi için ise mutlaka bir hekime danışılmalıdır.

• Vajinal kuruluk

Östorojen seviyesindeki azalmalara bağlı olarak vajina duvarını saran dokular incelir, elastikiyetini kaybeder ve dokulardaki salgılar azalır. Bunun sonucunda vajinal kuruluk başlar ve cinsel ilişkilerde ağrılar, ilişki sonrasında ise yanma ve kanamalar meydana gelir. Bu gibi durumlarda cinsel aktiviteden kaçınmak yanlış olur. Haftada minumum bir kez cinsel ilişkide bulunan kadınlarda vajinal kasların daha sağlıklı olduğu ve vajinal kanlanmanın arttığı görülmektedir. Kegel egzersizleri ise yine vajinal kasları güçlendirdiğinden, menopozdaki kadınlara mutlaka önerilir. Kuruluğu gidermek için de su bazlı lubrikantların kullanılması tavsiye edilir.

• Uykusuzluk

Her gün aynı saatte yatıp aynı saatte uyanmak, uyku ilaçlarından kaçınmak, yatak odasıda ortamı serin, sessiz ve karanlık tutmak, akşam öğünlerinde ağır ve fazla miktarda yemekten kaçınmak, kafeinden uzak durmak, gevşeme amacıyla yatağa girmeden önce ılık duş almak ve kitap okumak, menopoz dönemlerindeki uykusuzluk probleminin giderilmesine yardımcı olur.

• Duygusal Değişiklikler

Menopoz döneminde konsantrasyon güçlüğü, depresyon, unutkanlık, anksiyete sıklıkla görülür. Bu rahatsızlıklar östrojen miktarındaki eksikliğe bağlıdır. Östrojendeki azalma beyindeki endorfin adı verilen, kişilerin kendilerini iyi hissetmelerini sağlayan kimyasalları da azaltır. Bu duygusal değişimler, uykusuzlukla beraber şiddetlenir.

• Fiziksel Değişiklikler

Östrojen kadınların hem fiziksel hem duygusal hallerine etki eden bir hormondur. Gögüslerin, kemiklerin, kalbin, santral sinir sisteminin, cildin, saçların ve üreme organlarının üzerinde doğrudan bir etkisi vardır.

Östrojen miktarındaki azalmalar;

• Pelvik bölgesinde bulunan bağları zayıflatır.
• Kemik kaybına neden olur.
• Cilt tonusunu azaltır ve kırışıklıklara neden olur.
• Rahimde, yumurtalıklarda, rahim ve rahim ağzında küçülmeler meydana getirir.
• Vajina boyunu kısaltır, kas tonusunu azaltır ve vajina duvarında bulunan dokuları inceltir.
• Metabolizmayı yavaşlatır.
• Saçlardaki, kol ve bacaklardaki, genital bölgelerdeki tüyleri azaltır.
• Yüzde çene, yanak ve bıyık bölgesindeki tüylenmeleri arttırır.

• Kalp Hastalıkları

Östrojenin kadınları kalp hastalıklarına karşı koruma özelliği vardır. Menopoz döneminde östrojen miktarındaki azalma istemik kalp hastalıklarını da beraberinde getirir. Östrojen kolestrolü azaltarak, HDL adı verilen lipoproteinleri arttırır, LDL adı verilen zararlı kolestrolü azaltarak kadınlarda kalp krizi riskini azaltır. Menopoza girilmesiyle beraber ailesinde kalp hastalığı yaygın olan, menopoz öncesinde yüksek tansiyon problemi yaşayan, çok fazla yağlı besin tüketen ve kilo fazlalığı olan, sigara içen ve çok fazla strese maruz kalan kadınlarda kalp hastalıkları daha çok görülür. Bu süreçte kalp hastalıklarının görülme riskini azaltmak için dengeli beslenmek, sigara ve alkolden uzak durmak, kan basıncını kontrol altında tutmak, hormon replesman tedavisi uygulamak, diabet için düzenli kontrolleri yaptırmak oldukça önem taşır.

Menopoz sonrası dönemde östrojen tedavisi ise kandaki yağ miktarını olumlu yönde etkileyerek kalp krizi riskinde %40 azalma sağlar. Buna ek olarak yemeklerin her gün 50 mg beta karoten ve selenyum alınması da faydalı olacaktır.

Erken Menopoz

Erken menopoz, kırk yaşından önce adet kanamalarının kesilmesi durumudur. Yumurtalıkların fonksiyonlarını sürdüremediği bu durum nadir olarak görülür ve erken tedavisi oldukça önemlidir. Çünkü erken menopoz kemik erimesi problemini erken yaşlarda beraberinde getirirken, geri dönüşü zor olan kemik zayıflıklarına da sebep olur. Adet kanamalarının kesilmesi (amenore) problemine, bazen de aşırı stres, yoğun egzersiz programı, hızlı kilo kaybı, kürtaj gibi, sonrasında rahim içi yapışıklıkların olduğu cerrahi müdahaleler de sebep olabilir. Amonere durumlarında östrojen hormonunun azalması nedeniyle oluşan kemik kayıplarını önlemek önceliklidir ve bir hekime başvurmak çok önemlidir.

Geç menopoz ise erken menopozun aksine, 54 yaşını geçmiş bir kadında adet kanamalarının halen devam etmesi durumuna verilen isimdir. Geç menopozun sebebi ailesel veya şeker hastalığına bağlı olabilir. Geç menopoza giren kadınlarda meme ve rahim kanseri görülme riski ise daha fazladır.

Peki erken menopozun nedenleri nelerdir? Erken menopoza genelde otoimmün bozukluklar, cerrahi müdahaleler ve yine cerrahi müdahalelerde zarar gören yumurtalıklar, kanser tedavisi, tamoksifen, stres, yaşam tarzı,çevresel faktörler aile öyküsü, viral enfeksiyonlar ve kromozomal bozukluk gibi durumlar neden olur.

• Otoimmün bozukluklar;

Son zamanlarda yapılan araştırmaların da gösterdiği gibi erken menopoz durumlarının üçte ikisine otoimmün bozukluklar neden olmaktadır. Otoimmün hastalıklarda bağışıklık sistemi içerisinde bazı dokular yabancı doku gibi algılanır ve vucut kendi dokularına karşı antikor üreterek savaş açar. Bu durum endometriumda (rahmin içini döşeyen tabakada), yumurtalıklarda veya yumurtlamayı düzenleyen üreme hormonlarında meydana geldiğinde üreme organları, üretilen antikorlardan dolayı zarar görür ve yumurtalıkların fonksiyonlarında bozukluklar meydana gelir. Buna ek olarak otoimmün bozukluğundan dolayı oluşan erken menopozlarda diabet (şeker hastalıkları), tiroid bezi bozuklukları ve romatizma gibi diğer otoimmün hastalıklar da görülür.

• Cerrahi Menopoz;

Cerrahi operasyonla iki yumurtalığın birden çıkarıldığı vakalarda erken menopoz görülmesi kaçınılmazdır. Operasyon sonrası süreçte progesteron ve östrojen hormonlarındaki düzeyde düşme olur ve menopoz belirtileri başlar.

• Diğer cerrahi operasyonlar sırasında yumurtalıkların zarar görmesi;

Rahim ve yumurta kistlerinin çıkartılması işleminde yumurtalıkları besleyen damarlar zarar görebilir veya yumurtalıklardaki foliküller dejenere olabilir. Böyle durumlarda da yumurtlaıkların fonksiyonları bozulabilir ve erken menopoz süreci başlar.

• Kanser tedavisi;

Kanser tedavisinde uygulanan kemoterapi (ilaç tedavisi) ve radyoterapi (ışın tedavisi) sırasında yumurtalıklar etkilenir ve bunun sonucunda erken menopoz görülür. Yumurtalıkların gördüğü zarar radyasyonun uygulanacağı bölgeye, kanserin tipine, tedavinin süresine, kullanılan ilacın çeşidine ve dozuna bağlı olarak farklılık gösterebilir.Üreme organlarının ve yumurtalıkların bulunduğu bölge olan pelvik bölgeye direkt olarak uygulanan tedaviler yumurtalıkları kalıcı olarak deforme eder. Kısa süreli ve düşük dozda uygulanan tedavilerde ise geçiçi menopoz görülebilir.

• Tamoksifen;

Tamoksifen, meme kanseri tedavisinde kullanılır ve ostrojen etkisini engellemek için östrojen reseptörlerine bağlanır. Buna bağlı olarak östrojen eksikliği sonucu hasta erken menopoza girer.

• Aile öyküsü;

Ailesinde erken menopoza giren kadınların olması, kişideki erken menopoz riskini de beraberinde getirir.

• Kromozomal Bozukluklar;

Frajil X Sendromu adı verilen sendroma sahip kadınlar menopoza normalden 6 – 8 yıl önce girer. Turner Sendromu adı verilen sendromda ise bir X kromozomu eksiktir ve bu sendroma sahip kadınların birçoğu hiç adet görmez.

• Viral enfeksiyonlar (Virüslerin neden olduğu enfeksiyonlar);

Bazı viral enfeksiyonların yumurtalıkları etkilemesi sonucu erken menopoza neden olduğu düşünülür.

• Yaşam tarzı;

Sigara içem kadınlarda erken menopoz görülebilir. Çünkü sigara östrojen düzeyinde düşmeye neden olarak menopozun başlamasını hızlandırır. Alkol de sigara gibi fazla alındığında östrojen düzeyi düşer ve adet sikluslarında düzen bozulur. Bunun sonucunda da erken menopoz başlar.

• Çevresel Faktörler;

Östrojen ile benzer kimyasal maddeler, östrojen reseptörlerine bağlanır ve östrojenin etkisini engeller. Bu durumda adet siklusları engellenir ve erken menopoza girilir.